TÜRK VATANDAŞLIĞININ ASLİ YOLDAN KAZANILMASI

Türk Vatandaşlığının Asli Yoldan Kazanılması na ilişkin güncel mevzuat 5901 sayılı Türk Vatandaşlığı Kanunu olup, işbu düzenlemeler çerçevesinde Türk vatandaşlığının kazanılmasına ilişkin ikili bir ayrım yapılarak incelenecektir. Burada, vatandaşlığın aslen kazanılmasında soybağı esası ve doğum yeri esası olarak; sonradan kazanılmasında ise yetkili makam kararıyla, evlat edinilmesi yoluyla veya seçme hakkının kazanılmasıyla şeklinde ayrımlar bulunmaktadır. Asli yoldan vatandaşlığın kazanılması doğuştan kazanılması sebebiyle sonradan vatandaşlık kazanılmasından ayrılır.[1]

 

a) Türk Vatandaşlığının Asli Yoldan Kazanılması

Vatandaşlığın aslen kazanılmasında kabul edilen iki esas bulunmaktadır. Bunlar soybağı esası ve doğum yeri esasıdır.[2] Soybağı esasına göre vatandaşlık anne ve babadan olan soybağına dayanmaktadır. Doğum yeri esasında ise, kişinin anne ve babasından bağımsız olarak doğduğu yerin kanunlarına göre vatandaşlık edinilmektedir. Örneğin, Amerika Birleşik Devletleri’nde doğan kişiler doğum yeri esasına göre Amerikan vatandaşlığına sahip olmaktadır. Buna karşılık, TVK’da ise doğum yeri esasına göre değil, soybağı esasına göre vatandaşlık kazanılması kabul edilmiştir.[3]

Türk vatandaşlığının asli yoldan kazanılması, TVK madde 7 soybağı ile TVK madde 8 uyarınca doğum yeri ile mümkündür. Asli yoldan vatandaşlığın kazanılması, sonradan kazanılmadan farklıdır. Zira, burada bir makam kararı gerekmediği gibi anne, baba veya herhangi bir kişinin iradesi dikkate alınmaz.

Asli yoldan vatandaşlığın kazanılmasının tanımı, kişinin doğumuyla birlikte ve doğum sebebiyle kazandığı vatandaşlık olarak yapılmaktadır.[4] Asli yoldan vatandaşlığın kazanılmasında yetkili bir makam kararına gerek bulunmamakta olup, kendiliğinden bir kazanım şeklidir. Burada kanundan doğan bir durum ve hak mevcuttur.[5]

 

b) Soybağı ile Türk Vatandaşlığının Kazanılması

TVK madde 7’de soybağı ile Türk vatandaşlığının aslen kazanılması düzenlenmiştir. Maddeye göre, Türkiye içinde veya dışında evlilik birliği içerisinde Türk anne veya babadan doğan çocuk doğumla Türk vatandaşlığını kazanmaktadır. Evlilik birliği içerisinde doğması halinde, anne veya babadan herhangi birinin Türk vatandaşı olması çocuğun Türk vatandaşı olması için yeterlidir.

Çocuğun evlilik birliği dışında doğması durumunda ise, Türk vatandaşı anne ve yabancı babadan doğan çocuk Türk vatandaşıdır. Burada, çocuk Türkiye içinde veya dışında, evlilik birliği dışında ancak Türk bir anneden doğması halinde vatandaşlık kazanabilmektedir. Annenin birden çok vatandaşlığının olması halinde, bu vatandaşlıklarından birisi Türk vatandaşlığı ise yine çocuğun Türk anneden doğduğu kabul edilmekte olup, çocuk Türk vatandaşı olabilmektedir.

Çocuğun evlilik birliği dışında, Türk vatandaşı baba ve yabancı anneden doğması durumunda ise, soybağının kurulmasını sağlayan esasların yerine getirilmesi ile çocuk Türk vatandaşlığını kazanır. Burada baba ile soybağının kurulması ise, anne ile evlilik, tanıma veya hakim kararı ile kurulabilir.[6]

Soybağı ile Türk vatandaşlığının kazanılmasına ilişkin işlemler Türkiye’de bulunan nüfus müdürlükleri veya yurtdışında Türk Konsolosluk veya Büyükelçilikleri vasıtası ile yapılabilmektedir. Yurtdışında Türk Konsoloslukları veya Büyükelçiliklerinde gerçekleştirilecek işlemlerde ve Türkiye’deki nüfus müdürlüklerinde, çocuğun doğum belgesinin 1961 tarihli Lahey Sözleşmesine taraf ülkelerde apostil şerhi veya çocuğun doğum belgesinin alındığı ülkedeki yetkili makamlar ile dış işleri bakanlığı, Türk Elçilikleri onaylı halinin ibrazı ve anne veya babanın varlığı ile çocuğun vatandaşlık işlemleri yapılabilecektir.

 

c) Doğum Yeri ile Türk Vatandaşlığının Kazanılması

TVK madde 8’de doğum yeri ile Türk vatandaşlığının aslen kazanılması düzenlenmiştir. Bu hükümde, Türkiye’de doğan ve yabancı anne ve babasından dolayı doğumla herhangi bir ülkeden vatandaşlığını kazanamayan çocuğun, doğumdan itibaren Türk vatandaşı olacağı düzenlenmiştir. Doğum yeri ile vatandaşlığın kazanılması açısından doğumun meydana geldiği yer önem arz etmekte olup, değerlendirme buna göre yapılmaktadır.[7] Doğumla yani aslen vatandaşlık kazanılması soybağına dayanmakta olup, toprak esasına göre vatandaşlık kazanılması da doğuma bağlı olarak vatandaş kazanmadan ikinci bir yol olarak görülse de, aslen vatandaşlık kazanma biçimidir.[8]

Doğum yeri esasına göre Türk vatandaşlığının kazanılmasında yabancı anne veya yabancı babadan olmak ve ayrıca Türkiye sınırları içerisinde doğmak şartı aranmaktadır.[9] Doğum yeri esası, istisnai uygulanan bir sistem olup, vatansız kalma durumunu önleme amacına hizmet etmektedir.[10]

TVK madde 8/2’de ise bir karine düzenlenmiş olup, buna göre Türkiye’de bulunan çocukların aksi kanıtlanmadıkça Türkiye’de doğmuş sayılacağı belirtilmiştir. Bu kapsamda, Türkiye’de bulunan çocuklardan doğduğu yerin başka bir ülke olduğu tespit edilemiyor ise, Türkiye’de doğduğu kabul edilecektir. Burada istisnai bir durum söz konusu olduğundan, maddede belirtilen şartların yerine getirilmesi halinde, kişi Türk vatandaşlığını kazanabilecektir.

 

Yıl: 2024

Uygulama: Türk Vatandaşlığının Asli Yoldan Kazanılması

Avukatlar: Mehmet Said Sarıbaş & Bilal Akbaba

İletişim: info@saribasakbaba.av.tr

Web site: saribasakbaba.av.tr

[1] Rona Aybay, Vatandaşlık Hukuku, İstanbul, Aybay Yayınları, 2001, s. 64.

[2] Doğan, s. 31.

[3] Erdem, s. 99.

[4] Doğan, s. 30; Güngör, Tabiiyet Hukuku, s. 57; Erdem, s. 98; Nomer, s. 50.

[5] Nomer, s. 51.

[6] Eda Aydemir, İstisnai Yoldan Türk Vatandaşlığının Kazanılması, Yüksek Lisans Tezi, Antalya, 2022, s. 23

[7] Doğan, s. 33.

[8] Erdem, s. 99.

[9] Erdem, s. 99.

[10] Eda Aydemir, İstisnai Yoldan Türk Vatandaşlığının Kazanılması, Yüksek Lisans Tezi, Antalya, 2022, s. 23