Reddedilen Kredi Başvurusu İçin Ödenen Ekspertiz Ücreti İade Alınabilir Mi?
Günümüzde en çok kullanılan borçlanma araçlarının başında gelen kredilerin, gerek kullanım gerek kullanım öncesi kredi kuruluşları tarafından kredi harici belirli kalemlerde ücretlerin tüketicilerden tahsil edildiği herkesin malumudur. Bu kapsamda özellikle konut kredilerinde gayrimenkul değerleme raporu (ekspertiz) ücreti konusunda bankalar ile tüketiciler arasında ciddi uyuşmazlıklar mevcuttur.
Bu yazımızda; öncelikle ekspertiz ücretinin hukuki dayanağını, ardından ise raporun olumlu olmasına rağmen kredinin onaylanmaması halinde bu ücretin tahsil edilip edilemeyeceği hususunu değerlendireceğiz.
Finansal Tüketicilerden Alınacak Ücretlere İlişkin Usûl ve Esaslar Hakkında Yönetmelik’in 6. maddesi;
‘’Ücretlerin sınıflandırılması
MADDE 6 – (1) Kuruluşlar tarafından ücretlendirilebilecek olan ürün veya hizmetler Ek-1’de sınıflandırılmıştır. Bu sınıflandırmanın işlemlerin finansal niteliklerine göre ayrımı Kurumun uygun görüşü alınarak Birlikler tarafından yapılır. Bu Yönetmelik ve ekinde yer alanların dışında herhangi bir ürün veya hizmet için ücret alınamaz.’’ Şeklinde düzenlenmiştir.
Maddede belirtilen EK 1’in 1.2. maddesinde ekspertiz ücreti belirtilmiştir. Aynı yönetmeliği 10.maddesinde de ‘’Taşınır ve taşınmazlara ilişkin rehin, ipotek ve ekspertiz işlemlerinde yalnızca üçüncü kişilere ödenen ücretler alınabilir.’’ şeklinde düzenlenmiştir. Bu düzenlemelere göre ekspertiz ücreti tüketiciden alınabilecek ücretlerdendir.
Hukuki ihtilaf bankanın kredi kullandırmaktan ekspertiz raporunun olumlu sonuçlanmasından sonra vazgeçmesi durumunda doğmaktadır. Bu durumda müşteriden kaynaklanmayan bir sebeple banka önce olumlu bulduğu kredi kullanımından ekspertiz raporundan sonra olumsuz bulup vazgeçerse müşterinin ekspertiz firmasına ödenecek ücret ve masrafların iadesini isteme hakkı bulunup bulunmadığı önem arz etmektedir. Bankaların Konut Finansmanı Sözleşmesinde kredinin onaylanmaması durumunda ekspertiz ücretinin ne olacağı ile ilgili hüküm bulunmamaktadır.
Bu konuda mevzuatta bulunan tek hüküm yine Finansal Tüketicilerden Alınacak Ücretlere İlişkin Usûl ve Esaslar Hakkında Yönetmelik’in 10.maddesi 3.fıkrasında bulunmaktadır;
“(3) Reddedilen kredi taleplerinden bir kamu kurum ve kuruluşuna veya üçüncü kişilere ödenen ücretler hariç olmak üzere herhangi bir ücret alınamaz.’’ şeklinde düzenlenmiştir. Kanun lafzında reddedilen kredilerde 3. Kişilere ödenen ücret hariç tutulmuştur. Bu maddenin mefhumu muhalifinden reddedilen kredilerden sadece bir kamu kurum kuruluşuna veya üçüncü kişilere ödenen ücretlerin alınabileceği anlaşılmaktadır. Bu sebeple kredi reddedilse dahi 3. Bir kurum olan değerlendirme kuruluşuna ödenen eksper ücreti müşteriden alınabilecektir. Bu sebeple de iadesi gerekmemektedir gibi bir sonuca ulaşılmaktadır.
Lakin Bankalar kredi kullanımı öncesi, finansal durum ve kredibilite araştırması anlamında tüketiciden hiçbir belgeye imza almadan (kredi sözleşmesi ve sözleşme öncesi bilgi formu imzalanmamış) ekspertiz raporu istemekte ve bu ücreti doğrudan müşteriye yansıtmaktadır.
Ekspertiz raporu olumlu düzenlenmiş ve olumlu çıkan rapordan sonra müşterinin fiktif işlem yaptığından şüphelenerek kredi banka prensiplerine aykırı bulunarak onaylamamıştır. Bu durumda bankanın müşteriden aldığı ekspertiz ücreti haksız bir ücret haline gelecektir ve iadesi gerekecektir.
Şöyle ki; Yargıtay yerleşik içtihatlarında tüketicilerden ekspertiz ücretinin alınmasını masrafın zorunlu ve belgelendirilmiş olması koşuluna bağlamaktadır.
Yargıtay E. 2014/12670 K. 2014/12700 sayılı kararında “Mahkemece, hükme esas alınan bilirkişi raporunda her ne kadar ekspertiz işlemi nedeni ile davalı banka tarafından değerleme şirketine ödediği tutara ilişkin bir ispatlayıcı belgenin dosyaya sunulmadığı ancak davalı bankaca 400,00 TL ekspertiz ücretinin zorunlu masraf olarak alındığının kabulünün zorunlu olduğu belirtilmiş ise de, Mahkemenin de kabulünde olduğu üzere, davalı banka tarafından bir değerleme şirketine ya da dava dışı herhangi bir firmaya ekspertiz işlemine ilişkin olarak ödenen tutara ilişkin ispatlayıcı bir belgenin dosyaya sunulmadığı anlaşılmış olmakla, ekspertiz ücreti adı altında alınan masrafın tümü yönünden iadeye karar verilmesi gerekirken, kısmen iadesine karar verilmiş olması da usul ve yasaya aykırıdır ve bozmayı gerektirir.” şeklinde hüküm tesis etmiştir. Bu sebeple ekspertiz ücretinin tüketiciden tahsil edilmesi mümkündür ancak bu hususun kesin olarak belgelendirilmiş olması gerekmektedir.
Nihai olarak; Finansal tüketicilerden ekspertiz ücretinin tahsili hukuken mümkündür ancak bu husus kalem kalem açıkça belgelendirilmelidir. Kredinin geçerli bir sebeple reddedilmesi halinde de ekspertiz ücreti 3. Kişiye yapılan zorunlu bir ödeme olduğundan tahsili mümkün olacaktır. Ancak bankaların herhangi bir gerekçe göstermeksizin kredi talebini reddetmesi ve müşteriye bu konuda hiçbir belge imzalatılmamış olması ve yapılan masraflara ilişkin herhangi bir belge sunulmadığı takdirde ekspertiz ücretinin tahsili mümkün değildir. Bu konuda Tüketici Hakem Heyetlerine başvurulmak suretiyle ilgili tutarın iadesinin talep edilmesi gerekecektir.
